4721 sayılı Türk Medeni Kanunu Kapsamında ''Velayet'' Kavramının İrdelenmesi

Yazar : Av. Sena Beril YONTAR | 2.11.2024

Türk Medeni Kanunu'nda Velayet Hakkı ve Kapsamı

Velayet, çocuğun haklarının korunması, gelişiminin desteklenmesi ve genel refahının sağlanması için anne-babaya verilen önemli bir sorumluluktur. Türk Medeni Kanunu (TMK), çocuğun üstün yararını göz önünde bulundurarak, velayet hakkını hukuki bir yetki olarak düzenler. Bu hak, çocuğun sadece fiziksel ihtiyaçlarının değil, aynı zamanda zihinsel, ahlaki ve sosyal gelişiminin de sağlanmasını amaçlar. Anne-baba, çocukları reşit olana kadar veya mahkeme kararıyla bu hak kendilerinden alınana dek, çocuğun bakımını, eğitimini ve gözetimini üstlenmekle yükümlüdür.

Velayetin Kapsamı ve Ebeveynin Yükümlülükleri

Velayet hakkı, çocuğun eğitimi, sağlığı, malvarlığı, psikolojik gelişimi ve diğer tüm gelişim süreçleri üzerinde söz sahibi olma yetkisini içerir. Ebeveynler, çocuğun bedensel ihtiyaçlarını karşılamanın yanı sıra, toplumsal ve psikolojik gelişiminden de sorumlu kabul edilirler. Bu, anne ve babanın çocuğun yüksek yararını gözeterek hareket etmesini gerektirir. Çocuğun hayatını etkileyen önemli kararlar alınırken, bu kararların çocuğun refahına katkı sağlayacak şekilde verilmesi esastır.

Boşanma Durumunda Velayet

Ebeveynlerin boşanması durumunda, çocuğun velayetinin hangi ebeveynde kalacağına mahkeme karar verir. Mahkeme, velayet kararını verirken çocuğun refahını ön planda tutar ve çocuğun en sağlıklı ortamda yetişmesini sağlayacak ebeveyne bu hakkı tanır. Boşanma sonrası velayet hakkına sahip olmayan ebeveynin de çocukla kişisel ilişki kurma hakkı Türk Medeni Kanunu tarafından güvence altına alınmıştır. Böylece çocuğun her iki ebeveyniyle de ilişkisini sürdürmesi sağlanır.

Velayetin Kaldırılması ve Devredilmesi

Velayet hakkı, bazı özel durumlar dışında, çocuğun reşit olması, yani 18 yaşını doldurması ile sona erer. Ancak, eğer çocuk daha erken yaşta evlenirse, evlilikle birlikte ergin sayılacağından velayet hakkı da sona ermiş olur. Bununla birlikte, eğer bir ebeveynin çocuğun gelişimi üzerinde olumsuz etkisi olduğu veya çocuğun ihmal veya istismara maruz kaldığı kanıtlanırsa, mahkeme kararıyla velayet hakkı kaldırılabilir. Bu gibi durumlarda, çocuğun sağlıklı gelişiminin sürdürülebilmesi amacıyla velayet hakkı diğer ebeveyne devredilebilir.

Velayetin Hukuki Yansımaları ve Sosyal Önemi

Velayet, yalnızca çocuğun günlük yaşamındaki ihtiyaçlarını karşılamakla sınırlı bir sorumluluk değildir; aynı zamanda ebeveynlerin çocukla kurduğu duygusal bağı, sosyal destek mekanizmalarını ve çocuğun hayata hazırlanmasında oynadığı rolü de kapsar. Velayet hakkı, çocuğun eğitim ve sağlık kararlarından, sosyal ilişkilerinde geliştirdiği özgüvene kadar geniş bir etkiye sahiptir. Dolayısıyla, velayet hakkının düzenlenişi, toplumun geleceğini oluşturan bireylerin sağlıklı bir şekilde yetişmesini sağlamak açısından kritik bir öneme sahiptir.